GRECKIE POWSTANIE NARODOWOWYZWOLEŃCZE 1821 – 1830
W tym roku przypada dwusetna rocznica wybuchu greckiego powstania narodowowyzwoleńczego i uzyskania niepodległości Grecji.
Dokładnie dwieście lat temu, 25 marca 1821 roku, Metropolita miasta Patra – Germanos (Stylianos Karawangelis), poświęcił sztandar greckich powstańców, wywiesił w oknie klasztoru Agia Ławra, niedaleko miejscowości Kalavrita na Peloponezie i wezwał do walki z Imperium Osmańskim.
W greckiej tradycji narodowej to wydarzenie zostało przyjęte, za początek greckiego powstania narodowowyzwoleńczego, które po dziewięcioletniej walce, doprowadziło do ostatecznego uznania niepodległości Grecji.
Stało się to na Konferencji w Londynie w 1830 roku, gdzie główne mocarstwa Europy: Francja, Wielka Brytania i Rosja proklamowały powstanie monarchii greckiej, a w 1832 roku zatwierdziły wybór na tron grecki bawarskiego księcia – Ottona I.
Jednakże już w 1821 roku, po szybkim opanowaniu przez greckich powstańców Peloponezu i część wysp Morza Egejskiego, zwołano w Epidauros I Zgromadzenie Narodowe, na którym proklamowano niepodległość Grecji, uchwalono konstytucję i wybrano tymczasowy rząd, na którego czele stanął Aleksandros Mawrokordatos.
Początki powstania greckiego nie były łatwe, towarzyszyła im niechęć ze strony mocarstw europejskich, które parę lat wcześniej – w 1815 roku na kongresie w Wiedniu, podpisały porozumienie – tzw. Święte Przymierze, które miało zachować ówczesne granice państwowe w Europie oraz konserwatywny system władzy.
Pomimo tego Grecy mężnie walczyli na lądzie i na morzu, odnosząc szereg zwycięstw.
Przyczyniła się do tego wrodzona waleczność Greków, czego doskonałym przykładem są Soulioci, lud zamieszkały w górach Epiru, porównywany do starożytnych Spartan, ale też Klefci – inaczej zbójnicy, wyjęci spod prawa Grecy, którzy od lat zajmowali się przede wszystkim walką, głównie z Turkami, stając się zapleczem wojskowym i samą w sobie doborową armią powstańczą.
Na morzu także dominowali Grecy, ponieważ flota handlowa Imperium Osmańskiego znajdowała się w ich rękach, dodatkowo za zgodą sułtana została dobrze uzbrojona, aby oprzeć się wszechwładnemu na Morzu Śródziemnym piractwu.
Było to piętnaste z kolei powstanie Greków przeciw okupacji tureckiej i od samego początku przybrało charakter bardzo okrutny. Głośne w Europie stało się wymordowanie dwudziestu pięciu tysięcy bezbronnych mieszkańców wyspy Chios, czy zdobycie przez Osmanów greckiej twierdzy Messolonghi, gdzie po wtargnięciu do miasta, Turcy wyrżnęli trzy tysiące mieszkańców, a ich głowy zatknęli na murach twierdzy.
Pozostali obrońcy zamknęli się w prochowni, którą wysadzili w powietrze ginąc na miejscu.
Dwa lata wcześniej przybył do twierdzy lord George Byron, aby wspomóc broniących się tam Greków, lecz niestety wkrótce zmarł na malarię.
Takich epizodów było więcej. To okrucieństwo ze strony Osmanów, zwróciło jednak uwagę europejskiej opinii publicznej, która od początku wspierała powstańców greckich, zbierając fundusze i rekrutując ochotników do walki o wolność Grecji.
Największym polskim orędownikiem sprawy greckiej był książę Adam Czartoryski, który podczas pobytu w Szwajcarii, organizował werbunek oddziałów fillhelleńskich z całej Europy. Natomiast we wspomnianej twierdzy Messolonghi, jeden z bastionów nosił nazwę Kościuszko, co oznacza,
że walczyli tam również Polacy.
Powstawały liczne heterie, towarzystwa przyjaciół Grecji, prasa w każdym dużym mieście Europy relacjonowała na bieżąco wydarzenia z Grecji. To wszystko zmusiło rządy poszczególnych mocarstw europejskich, do zaangażowania się w konflikt po stronie greckiej.
W konsekwencji tego, w 1827 roku sprzymierzona flota angielsko-francusko-rosyjska pokonała armadę turecko-egipską pod Navarino.
W następnych latach (1828 i 1829) wojska rosyjskie pokonały armię osmańską w otwartej wojnie rosyjsko-tureckiej i zmusiły Imperium Osmańskie do podpisania traktatu pokojowego w Adriannopolu, na mocy którego Grecja uzyskała autonomię a następnie niepodległość.
Ostatecznie w 1831 roku Turcja uznała Niepodległe Państwo Greckie, podpisują traktat w Stambule.
Wszystkie te wydarzenia, a także wiele innych starałem się zawrzeć na tej wystawie, przybliżając mieszkańcom Gdyni a także przybywającym gościom i turystom to wielkie wydarzenie, jakim było jedyne zwycięskie powstanie narodowowyzwoleńcze w XIX wiecznej Europie i w ten sposób uczcić Dzień Niepodległości Grecji, który obchodzony jest w Grecji 25 Marca jako Święto Państwowe i Kościelne – Święto Zwiastowania Najświętszej Marii Panny.
Nie poprzestajemy tylko na tej wystawie, w tym samym momencie otwierane są takie same wystawy we Wrocławiu, Szczecinie i Warszawie, a jesienią planujemy kilkudniowe wydarzenia związane z obchodami Dwusetnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Grecji, które będą organizowane we Wrocławiu, Szczecinie, Bielsku-Białej i w innych miastach Polski, o ile epidemia nam tych planów nie pokrzyżuje.
Dziękuję władzom miasta, a szczególnie Prezydentowi Gdyni panu Wojciechowi Szczurkowi za objęcie patronatem honorowym tego wydarzenia i dyrektorowi Radia Plus – księdzu Maciejowi Kwietniowi – za patronat medialny.
Dziękuję także organizatorom, którymi są:
- Stowarzyszenie HELLADA – Grecy w Polsce
- Georgios Orfanos – OLIMPIC Sp. z.o.o.
- DACOM Sp. z.o.o.
- NIKOR Sp. z.o.o.
- Dimitris Daniiloudis
- Markos Drosakis
Serdecznie zapraszam do obejrzenia wystawy i zapoznania się z historią powstania narodowowyzwoleńczego Greków.
Dr hab. MICHAŁ HRISULIDIS ΜΙΧΑΛΗΣ ΧΡΥΣΟΥΛΙΔΗΣ
Profesor Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.
Urodził się w 1963 roku we Wrocławiu. W latach 1984 – 1989 studiował w Państwowej Wyższej
Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza
Gepperta). Dyplom z wyróżnieniem otrzymał w 1989 roku w Pracowni Malarstwa prof. Stanisława
Kortyki. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem, plakatem, ilustracją, scenografią filmową i teatralną.
